Door de Minister van Economische Zaken en Klimaat zijn in artikel 22A van de Elektriciteitswet en de bijbehorende Algemene Maatregel van Bestuur voor het verkabelen (het onder de grond brengen van hoogspanningskabels) en verplaatsen van hoogspanningslijnen de start- en eindpunten per 1 januari 2019 vastgelegd. Uitgaande van deze start- en eindpunten wordt door TenneT in overleg met de relevante stakeholders, de gemeente Deventer, een zoekgebied bepaald. Belangrijke voorwaarde van deze regeling is dat het zoekgebied binnen bestaand bebouwd gebied ligt.

De wet Versnelling Energie Transitie regelt dat een netbeheerder (in dit geval TenneT) op verzoek van een college van burgemeester en wethouders de technische haalbaarheid, de ruimtelijke aspecten en investeringskosten van het vervangen van een deel van het hoogspanningsnet kan onderzoeken.

Met de aangenomen motie van de gemeenteraad uit november 2020 is de opdracht gegeven om voor de ongeveer 7 km aangewezen tracé een haalbaarheidsstudie uit te voeren. Voor TenneT zijn dit verschillende tracés. Door de gemeenteraad is nog geen besluit genomen over het uitvoeren van de verkabeling en daarmee ook niet over het gelijktijdig uitvoeren daarvan.

80% van de kosten neemt netbeheerder Tennet voor haar rekening. Deze kosten mogen verrekend worden in de nettarieven. 20% van de kosten moeten “decentraal opgebracht worden”. In het voortraject heeft de gemeente de afspraak gemaakt over een verdeling van kosten tussen gemeente en de provincie Overijssel. Nu de alternatieve tracés bekend zijn, kan de gemeente opnieuw met de provincie hierover in gesprek.

De financiële opbrengsten bij het realiseren van woningbouw zijn nu moeilijk in te schatten, omdat dit afhankelijk is van een groot aantal factoren. Eén daarvan is de eigendomssituatie. Daarnaast zijn de opbrengsten afhankelijk van de kosten die gemaakt moeten worden (bouwrijp maken, plankosten en mogelijk planschade). Ook moeten er kosten gemaakt worden voor een bestemmingsplanwijziging. Op basis van deze factoren wordt ingeschat dat, met het beperkte aantal woningen dat eventueel gerealiseerd kan worden, met de opbrengsten niet de gemeentelijke kosten van het verkabelen gedekt kunnen worden.

De vervolgstap na de haalbaarheidsstudie is het kiezen van een voorkeursalternatief, waarvoor een basisontwerp gemaakt wordt. Bij het basisontwerp wordt meer ingezoomd op de details van het tracé. Met deze gegevens kan het bestemmingsplan worden aangepast en de benodigde vergunningen worden aangevraagd.

Het is aan de gemeenteraad om deze stap te zetten. Hierover is op 10 november jl. door de gemeenteraad gesproken tijdens de begrotingsbehandeling. De raad heeft unaniem een motie aangenomen om geld te reserveren voor het uitvoeren van het basisontwerp. Begin 2022 wil de gemeenteraad met elkaar spreken over de kosten en opbrengsten van het verkabelen van de hoogspanningsleidingen. De gemeenteraad zal dan de keuze maken of geld, dat nu gereserveerd is bij de begrotingsbehandeling, beschikbaar komt voor het uitvoeren van een basisontwerp.

Of en wanneer de werkzaamheden starten, is afhankelijk van het proces zoals hierboven bij punt 1 geschetst. Daarnaast is TenneT bezig met het bepalen van de eigen werkzaamheden die als eerste uitgevoerd moeten worden. Naast verkabelingsprojecten ontstaan er vanuit de energietransitie (de omschakeling naar andere, duurzame energiebronnen als zonne- en windenergie) ook verzwaringsprojecten (het vergroten van de capaciteit van een deel van het netwerk). Het is nog onduidelijk of/hoe de planning van TenneT effect heeft op eventueel verkabelen in Deventer.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt tot nu toe dat er geen direct verband is tussen hoogspanningslijnen en effecten op de gezondheid. Wel zijn aanwijzingen gevonden dat kinderen die dichtbij bovengrondse hoogspanningslijnen wonen, mogelijk een hoger risico op het krijgen van leukemie hebben. Ze zouden mogelijk een tweemaal zo grote kans op leukemie hebben als andere kinderen. Het gaat om kinderen die wonen op plaatsen waar het magneetveld van een hoogspanningslijn gemiddeld over een jaar sterker is dan ongeveer 0,4 microtesla. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 135 kinderen leukemie (4 à 5 op de 100.000 kinderen krijgt leukemie). Ongeveer één leukemiegeval per twee jaar zou toe te schrijven kunnen zijn aan het wonen in de buurt van hoogspanningslijnen.

Wetenschappers hebben tot nu toe niet kunnen vaststellen dat de waargenomen gevallen van leukemie veroorzaakt worden door het magneetveld van hoogspanningslijnen. De leukemiegevallen kunnen ook veroorzaakt worden door andere factoren die samenhangen met de aanwezigheid van hoogspanningslijnen.

Op openbaar toegankelijke plaatsen nabij hoogspanningslijnen wordt de blootstellingslimiet voor het magneetveld van 100 microtesla nergens overschreden. Op grond hiervan kan worden gesteld dat je op elke afstand tot een hoogspanningslijn, ondergrondse kabel en transformatorhuisje voldoende beschermd bent tegen zogeheten directe gezondheidseffecten. Sinds 2005 hanteert de Nederlandse overheid een aanvullend advies voor bovengrondse hoogspanningslijnen. Bij de planning van nieuwe hoogspanningslijnen adviseert de overheid om, zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, te voorkomen dat kinderen langdurig blootgesteld worden aan magneetvelden die gemiddeld over een jaar sterker zijn dan 0,4 microtesla. Hetzelfde geldt voor de planning van nieuwe woningen, scholen en kinderopvangplaatsen bij bestaande hoogspanningslijnen. De aanleiding hiervoor is dat in wetenschappelijk onderzoek aanwijzingen zijn gevonden dat er rond bovengrondse hoogspanningslijnen mogelijk een verhoogde kans op kinderleukemie is als de blootstelling over langere tijd gemiddeld boven de 0,4 microtesla uitkomt.

De kabels worden bij voorkeur gelegd in open ontgraving of indien dit niet mogelijk is met een

horizontaal gestuurde boring. Bij een open ontgraving worden de kabels gebundeld en in een driehoek gelegd op een diepte van ca 1,5 meter. De zakelijk recht strook is ca. 8,5 meter breed. Bij een gestuurde boring worden de kabels in mantelbuizen getrokken waarbij de mantelbuizen met een boring diep onder de grond worden aangebracht. De kabels worden met een gestuurde boring op ongeveer 10 m diepte aangebracht. De bodemsoort is van invloed op de te bepalen diepte.  De zakelijk recht strook is ongeveer 16 meter breed.

Indien de benodigde werkbreedte van 20 meter niet kan worden behaald, is het mogelijk de werkbreedte te verkleinen. Dit kan gedaan worden door bijvoorbeeld een andere techniek toe te passen bij de aanleg of zandopslag te verplaatsen naar een andere locatie.

Dit zal in het basisontwerp worden uitgewerkt. Of bomen gekapt moeten worden, hangt mede af van de wijze van boren: gestuurd of open ontgraving. Als er sprake is van gestuurde boring, dan kan onder de bestaande bomen door worden geboord. Bij open ontgraving kan het zijn dat er bomen gekapt moeten worden.

Concreet kan de gemeente hier pas bij de uitwerking van het voorkeursalternatief een antwoord op geven. Dan wordt duidelijk waar de hoogspanningskabel de grond in gaat en hoe de kabel de grond in gaat (gestuurde boring of open ontgraving). Dit zijn belangrijke uitgangspunten bij de verdere nieuwe invulling van het gebied. Door de gemeente is wel gekeken naar mogelijke ontwikkelingen waar ruimte voor nodig is, zoals waterberging, speelplekken, voet- en fietspaden. In de rapportage ‘Meekoppelkansen 2021’ wordt hier verder op ingegaan.

Diepenveen

Het mogelijk ondergronds brengen van de hoogspanningskabels is in de verkenningsfase voor nieuwe woningbouwlocaties in Diepenveen meegenomen. Op basis van de geschetste alternatieve tracés ontstaan er door het verkabelen geen nieuwe woningbouwlocaties. Wel is het mogelijk dat binnen de zoekgebieden meer ruimte ontstaat door het verkabelen van de hoogspanningsleidingen. Echter, dit is afhankelijk van o.a. de wijze van verkabelen (gestuurde boring of open ontgraving), de gewenste stedenbouwkundige opzet van de zoeklocatie en de omliggende bebouwing en (bestaande) groenstructuren.

N348

Door het ondergronds brengen van de hoogspanningskabels ontstaat maar beperkt extra ruimte. Op de ondergrondse kabels kunnen geen woningen gebouwd worden. Daarnaast is de bestaande groenstructuur langs de N348 van belang als uitloopgebied van de Vijfhoek en Blauwenoord. De gemeente ziet in het tracé langs de N348 alleen kansen voor toevoegen van woningen aan de Jasperskamp. Het gaat dan om 1 of 2 kavels.

Telecomproviders maken gebruik van de bestaande hoogspanningsmasten om hun antennes in te plaatsen. Als de hoogspanningskabel onder de grond gaat, kunnen ook de hoogspanningsmasten verwijderd worden. De gemeente zal in overleg met de telecomproviders op zoek gaan naar een oplossing om de dekking voor mobiele telefonie te kunnen blijven garanderen.

De woningbouwopgave wordt voor heel Deventer onderzocht. Voor Diepenveen wordt gekeken hoeveel woningen er de komende jaren bijgebouwd kunnen worden en voor welke doelgroep. Daarnaast is het de vraag waar deze woningen gebouwd gaan worden. Hiervoor vindt een locatiestudie plaats. De verschillende tracés en de locatiestudie zijn naast elkaar gelegd.

Geconcludeerd kan worden dat de tracékeuze niet van invloed is op de locaties die nu worden afgewogen voor de woningbouwopgave in Diepenveen.

Deze tracédelen zijn niet door het ministerie aangewezen voor verkabelen en hier liggen de betreffende woningen niet binnen het magneetveld van 0,4 microtesla.

Indien dit tracé verkabeld wordt, ontstaan er beperkte bouwmogelijkheden aan de Jasperskamp. De groene zone langs de geluidswal is nu een groen uitloopgebied voor de aanliggende wijken. Het ligt niet voor de hand hier extra woningbouw te plannen.

Als gekozen wordt om te verkabelen volgens voorkeursalternatief 3, dan worden de kabels aangebracht oostelijk van de geluidswal en hoeft deze dus niet aangepast te worden.

Het is verkeerskundig de wens van de gemeente om het stuk N348 tussen de Knoop en Oerdijk te verbreden. Het betreft een stuk provinciale weg. Bij verdere uitwerking van de verkabelplannen b.v. het uitwerken van een basisontwerp, zal afgestemd worden in hoeverre beide trajecten zich tot elkaar verhouden.